مقدمه
مسجد جامع فهرج تنها مسجد به‌جای مانده ازقرن اول هجری در ایران است آنگونه که ازمنابع تاریخی برمی آید ،این مسجد پس ازفتح یزد به‌دست سپاهیان اسلام بنا گردیده ،اما کتیبه ای که این مدعا را تایید کرده باشد،در دسترس نیست .نقشه این مسجد و قرارگرفتن محراب آن در محور عرضی و تزیینات به کار رفته در آن،حاکی از آن است این بنا در صدر اسلام بنا گردیده است.
در فرهنگ اسلامی، مساجد از جمله عمارات مقدس و ارزشمندی هستند که معمار و سازندگان آن، در هر دوره‌ی زمانی، از حداکثر هنر معماری و طراحی خود استفاده کرده تا بنایی در شان آن، احداث کنند. این مسئله از بدو ظهور اسلام از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و می‌توان در آثار بر جای مانده از قرون مختلف، نمونه‌های تحسین‌برانگیز معماری و طراحی را به‌خوبی مشاهده کرد. مسجد جامع فهرج یزد، یکی از عمارات تاریخی ایران است که تاریخ نویسان و باستان شناسان قدمت آن را به دوران اولیه‌ی اسلام نسبت می‌دهند. این بنای کهن در ۳۰ آذرماه سال ۱۳۴۹ با شماره‌ی ۹۰۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.
دسترسی به مسجد جامع فهرج
این مسجد در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی استان یزد واقع شده است که برای بازدید از این بنای تاریخی لازم است که پس از خروج از یزد به سمت استان کرمان بروید. بعد از طی مسافتی حدود ۱۷ کیلومتر، این مکان تاریخی و ارزشمند را مشاهده خواهید کرد.
چگونگی کشف مسجد فهرج
سال‌ها قبل در راه بازگشت از بافق، مناره گلین فهرج در میان دشت خشک کویر نظرم را به خود جلب کرد و راه خود را گرداندم و برای بازدید از مسجد به داخل روستا رفتم. در پای مناره گروهی از مردم روستا جمع شده بودند و برای ساختن مسجدی تازه به‌جای مسجد فهرج (که بنظرشان مسجدی کهنه و فرسوده بود)، از من یاری خواستند و من را به درون مسجد بردند. در نخستین نگاه آثار معماری ساسانی را با خشت‌های بزرگ و نمایی از سیمگل داشت، در چشمم جلوه گر شد.
گچبری‌های درهم و شکنجی (چین و شکن) که از زیر اندود گاه‌گلی خودنمایی می‌کرد، مرا به گمان انداخت که مگر معبد یا کوشکی از دوران ساسانی بوده که بعدها به مسجد تغییر داده شده؛ به‌خصوص محراب آن که تازه ساز بود. بنابراین شروع به عکاسی کرده و آغاز تحقیقی جدی دراین‌باره را در ذهنم اطمینان بخشید و به مردم آن روستا اهمیت این مسجد را توضیح دادم تا از این کار منصرف شوند.
تاریخچه ی مسجد جامع فهرج یزد
استان یزد و توابع آن، از جمله کهن‌ترین نواحی ایران است که به‌دلیل حضور آثار تاریخی متعدد، نه‌تنها در ایران، بلکه در سراسر جهان از شهرت و اهمیتی قابل‌توجه برخوردار است. طبق اظهارات و اطلاعات تاریخ‌نویسان و باستان‌شناسان، قدمت روستای فهرج یزد را می‌توان حدود ۵۰۰۰ سال در نظر گرفت. برخی از مورخان و باستان‌شناسان داخلی و خارجی این شهر را یکی از نخستین نقاط سکونت ایرانیان که به پهره شهرت داشته است، می‌دانند. با توجه به تاریخ کهن این منطقه از کشور، حضور آثار و بناهای تاریخی با پیشینه‌ای بیش از ۱۰۰۰ سال، چندان بدور از تصور نخواهد بود.
از جمله عمارات مهم و ارزشمند در این سرزمین را مسجد جامع فهرج، آب‌انبار حسینیه و مجموعه‌ی تاریخی شهدای فهرج تشکیل می‌دهند که هرکدام با تاریخی جالب و شگفت‌انگیز روزگار گذرانیده و اکنون پس از گذشت چندین قرن از شکل‌گیری آن‌ها، همچنان سرفراز و امیدوار، در انتظار لطف و همیاری بشر، جهت حفظ و جلوگیری از تخریب و نابودی روزها را یکی پس از دیگری سپری می‌کنند.
در مورد تاریخ دقیق احداث مسجد جامع فهرج یزد، اختلاف نظراتی بین تاریخ‌نویسان و باستان‌شناسان داخلی و خارجی وجود دارد. این مسئله به‌گونه‌ای رقم خورده است که به‌دلیل عقیده‌ی برخی از آن‌ها، مبنی بر قدمت این عمارت تاریخی به دوران اوایل ظهور اسلام (قرن اول هجری)، این مسجد را قدیمی‌ترین مسجد ساخته شده در ایران می‌پندارند.
معماری مسجد فهرج یزد
در نگاه نخست، مسجد جامع فهرج یزد به‌دلیل عدم حضور گنبد، کاشی‌کاری‌های تزئینی و کتیبه‌های قرار گرفته بر در و دیوار اکثر مساجد باقی‌مانده از ایران کهن، شباهتی به مسجد نداشته باشد. ولی سادگی و بی‌آلایشی این بنای تاریخی جلایی ستودنی بر روح و جان آدمی به یادگار خواهد گذاشت که تا مدت‌ها عطر خاطرش در ذهن و تصور باقی خواهد ماند. معمار و طراح مسجد جامع فهرج یزد، طرح اولیه و اصلی این عمارت را به‌صورت شبستان و رواقی که حیاط مرکزی را در خود احاطه کرده، در نظر گرفته است نقشه مسجد فهرج بسیارساده تر از تاریخانه دامغان بوده و شبستانی با سه دهانه دارد که دهانه ی میانی بزرگ‌تر از دو دهانه‌ی چپ و راست آن است.
قوسها همه بیضی شکل بوده و کاملا شبیه به معماری ساسانی آرایه های گچبری شکنجی و پیچک های آن همانند کاخ کسری در تیسفون است. شبستان مذکور از عمقی برابر با دو دهانه فرش‌انداز و رواق نیز از عمقی حدود یک دهانه برخوردار است. از نکاتی که می‌توان در مورد معماری انجام شده در شبستان مسجد نام برد، وجود قوس کم‌خیز تیزه‌دار بر بالای هر دهانه‌ی شبستان است که پاکار آن از سطح جرزهای طرفین، به میزان کمی، داخل آمده است. همچنین سازندگان این بنای کهن، عرض دهانه‌ی مرکزی شبستان را با اندکی اختلاف از نظر پهنا (دو دهانه‌ی کناری آن، از عرض کمتری برخوردارند)، احداث کرده‌اند.
فهرست
مقدمه
دسترسی به مسجد جامع فهرج
چگونگی کشف مسجد فهرج
تاریخچه ی مسجد جامع فهرج یزد
معماری مسجد فهرج یزد
ورودی مسدود شده‌ی مسجد فهرج
ورودی دیگر مسجد فهرج یزد
مناره ی مسجد
منار مسجد جامع فهرج
میانسرا (حیاط) مسجد جامع فهرج
نقش درهای ساسانی
تاقچه های تزیینی
تصویر پلان ها
عنوان: پاورپوینت معماری مسجد جامع فهرج
فرمت: pptx
تعداد صفحات: 47 اسلاید
تصویر پیش نمایش اسلاید های پاورپوینت
- ۰۰/۰۳/۳۱